130 yıllık geçmişinde İstanbul’u aydınlatan sembol yapılardan biri olan Hasanpaşa Gazhanesi’nde İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından 2015 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları, yeni dönemde tamamlandı. Osmanlı endüstriyel mirasının en önemli örneklerinden olan Hasanpaşa Gazhanesi, kapsamlı bir restorasyon sürecinin ardından “Müze Gazhane” adı ve kültür-sanat odaklı yeni işleviyle 9 Temmuz 2021 tarihinde kapılarını açtı.

Toplam 32 bin metrekarelik bir alana yayılan Müze Gazhane’nin yerleşkesinde; İklim Müzesi, Karikatür ve Mizah Müzesi, Çocuk Bilim Merkezi, Afife Batur Kütüphanesi, Gazhane Galeri, geçici sergi alanı, sesli / sessiz çalışma alanları, İBB Şehir Tiyatroları’na ait iki tiyatro salonu ve İstanbul Kitapçısı bulunuyor.

Tarihi alan ayrıca kafe, restoran, kapalı otopark gibi farklı ihtiyaçlara yanıt verecek sosyal mekânlara ev sahipliği yapıyor. 7’den 70’e tüm İstanbullulara nefes aldıran Müze Gazhane, kendini sadece durağan bir “yaratıcı mekân” olarak konumlandırmıyor. Yeni işlevi, şehre yaydığı yepyeni enerjisi, çok amaçlı kullanım alanları, etkinlikleri ve mahalleyi içine alan konumuyla yaşamın içinde, aktif bir kamusal alan olmayı amaçlıyor. Kültürü, sanatı, bilimi herkes için ulaşılabilir kılmayı ilke edinen Müze Gazhane, yerel mirasından ve kamusal yapısından aldığı gücü, evrensel bir vizyonla birleştirerek kısa bir zaman dilimi içinde İstanbul’a ilham veren bir yaşam durağına dönüşmeyi başardı.

Hasanpaşa Gazhanesi Tarihçe

Tarihi Hasanpaşa Gazhanesi, Anadolu Yakası’nda aydınlatma amacıyla kurulan ikinci gazhane. Asya Yakası’nda aydınlatma, Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılan Beylerbeyi Sarayı’nın “modern ölçülerde” aydınlatılabilmesi için kurulan Kuzguncuk Gazhanesi ile başladı. 1865 yılında inşa edilen bu gazhane, zamanla çevreye hizmette yetersiz kalınca, Anadolu Yakası’nda ortaya çıkan gaz talebini karşılamak üzere Kadıköy Kubağalıdere’de, bugünkü̈ Hasanpaşa Gazhanesi’nin yapılması kararlaştırıldı. Böylece Kadıköy, Üsküdar ve Anadolu yakası havagazı imtiyazı 1 Ağustos 1891’de 50 yıl için Parisli sanayici ve mühendis Charles George’a verdi.

Aradan İstanbul’un enerji ihtiyacını karşılayan onlarca yıl geçti. 1 Ocak 1938 tarihli ve 3480 sayılı yasayla gaz üretimi, imtiyazcı sıfatıyla hizmet veren Fransız şirketinden devletleştirme yoluyla alınarak Bayındırlık Bakanlığı Elektrik İşleri Dairesi’ne bırakıldı.

Zamanla Hasanpaşa Gazhanesi’nin teknolojisi eskidi; faaliyetleri işçi ve çevre sağlığı açısından sakıncalı bulundu. 13 Haziran 1993’te, İstanbul’daki diğer gazhanelerle birlikte Hasanpaşa Gazhanesi’nin üretimine de son verdi. Bu kararın ardından tarihi alan,1939 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne, 1 Temmuz 1945 tarihinde ise İstanbul Belediyesi Elektrik Tramvay Tünel İdaresi (İETT) Genel Müdürlüğü’ne devredildi.
Uzunca bir süre İETT garajı olarak hizmet veren yapı, 1994 yılında tamamen yok olmak üzereyken yıllara yayılan kamusal bir mücadeleyle koruma alanı ilan edilerek koruma altına alındı.